İklik değişikliği sorunu, dünyanın gündeminde yer alırken sorunun en çok hissedildiği Arktik Okyanusu’nda sıcaklık artışları yaşanmaya devam ediyor.
Arktik bölgede yaşayan canlıların ya ahenk sağlayarak hayat alanlarını değiştireceği ya da kuşaklarının tükenmesi ile karşı karşıya kalacağı belirtiliyor.
Arktik bölgede süratle azalan deniz buzları, dünyanın da süratli bir biçimde ısınmasına neden oluyor.
Buzullar eriyor, canlıların ömür alanları daralıyor
Arktik bölgeye gelen güneş ışınları, deniz buzları sayesinde geri yansıyarak dünyanın ısı istikrarında değerli bir rol oynuyor.
Deniz buzlarının kaybolmasıyla daha fazla okyanus suyunun açığa çıkması ve ısıyı emmesi, Kuzey Kutup bölgesinin daha fazla ısınmasını beraberinde getiriyor.
Bu sebeple bu alanların yok olması ya da azalması, deniz buzlarına bağımlı yaşayan Arktik bölgede bulunan canlılar için kritik bir kıymete sahip.
İklim değişikliği sebebiyle eriyen ve kutup noktasına yanlışsız gerileyen deniz buzları; bu alanlarda yaşayan, beslenen ve korunan kimi tiplerin hayat alanlarını değiştirmesine neden oluyor. Bu, kutup ayısı üzere tiplerin kuşaklarının tükenmesi manasına da geliyor.
Global ısınma tesirini artırıyor
Bu yıl bilhassa sonbahar aylarında Arktik bölge içerisinde bulunan Kuzey Barents Denizi ve adalarında yaşanan artı 4 dereceye varan sıcaklık artışları, dünyanın en süratli ısınan yerinin bu bölge olduğuna işaret ediyor.
Bu sıcaklık artışı, bölgenin 2020 öncesi 20 yıllık ölçümlerinin neredeyse 7 katına denk geliyor ve bu da global ısınma ortalamasının 2-3 katı kadar artmış olduğu manasına geliyor.
Sera gazı emisyonlarını azaltmak için tedbirler alınmaması halinde hem Kuzey Kutbu’nun binlerce kilometre güneyinde hem de dünyanın dört bir yanındaki bölgeler için bu durum, “yükselen deniz düzeyleri, değişen sıcaklık, yağış nizamları ve daha şiddetli hava olayları” manasına gelecek.
Kutup ayılarının hayat alanları küçülüyor
2. Ulusal Arktik Bilimsel Araştırma Seferi Önderi ve Koordinatörü Prof. Dr. Burcu Özsoy, Kuzey Kutbu’nun en büyük yırtıcısı kabul edilen, Latince ismi “Ursus maritimus” olan ve deniz ayısı manasına gelen kutup ayılarının, hayatlarının birçoklarını okyanusta yahut deniz buzu üzerinde geçirdiğini anlattı.
Özsoy, “Kutup ayıları yetenekli yüzücülerdir. Kutup ayıları, saatte 6 millik bir sürat ile yüzebilmekte. Beyaz tüylerinin altında siyah derileri bulunur ve bedenlerindeki yağ katmanı onları soğuk hava ve soğuk sudan izole hale getiriyor.
Aynısı Antarktika’daki penguenler için de geçerli. Kutup ayıları, vakitlerinin birçoklarını yiyecek aramak için kullanır ve hayatta kalmak için gereksinimleri olan bol ölçüdeki yağı çoklukla avladıkları halkalı fok yahut sakallı foklarla sağlamaktadırlar. Kutup ayıları tıpkı vakitte seyahat etmek, avlanmak, dinlenmek için de deniz buzuna gereksinim duymakta.” diye konuştu.
Son devirlerde okudukları bilimsel yayınlarda, dünya üzerine yaşayan kutup ayılarının popülasyonunun kimi bölgelerde telaş verici duruma geldiğini söz eden Özsoy, şunları kaydetti:
Norveç ve Kanada’da durum daha da kritik
“Edindiğimiz bilgilere nazaran, kalıcı deniz buzu alanındaki sayıları tam bilinmese de Barents Denizi’nde 2 bin 500 ila 3 bin ortasında kutup ayısı yaşadığı tekrar bilimsel yayınlardan ortaya çıkmaktadır. Bu da bizim bir karşılaştırma yapmamızı sağlıyor.
Norveç’te kutup ayılarının hassas popülasyona sahip olduğunu görüyoruz. Bunun yanı sıra Kanada’da ise kutup ayılarının sayılarının tasa verici duruma geldiği de gözlerden kaçmıyor.
2050 yılına gelidinğinde kutup ayılarının sayısı yüzde 30 kayba uğrayacak
NASA’dan ve Avrupa Uzay Ajansı ESA’nın sağladığı uydu datalarından aldığımız bilgilere nazaran, 2040 yılına kadar ‘son buz bölgesi’ olarak isimlendirilen Kuzeydoğu Kanada ve Kuzey Grönland’da kalacak deniz buzlarının, kutup ayıları ve buza bağlı yaşayan öteki canlılar için kıymetli bir alan haline geleceğini görmekteyiz.
Deniz buzlarının kaybı ki bu; Arktik bölgede yaklaşık üçte birlik bir alanı kapsayacak formda bir kayba sahip, bilhassa global ölçekte kutup ayılarının sayısının 2050 yıllarına gelindiğinde yüzde 30 kayba uğrayacağına da işaret etmekte.”
Bu ortada, Türk Arktik Bilimsel Araştırma takımı, sefer boyunca global iklim değişikliği konusuna dikkati çekmek için deniz memelileri müşahedeleri gerçekleştirdi.
Proje kapsamında grup, Arktik Okyanusu’nda mors, sakallı fok, halkalı fok, Grönland foku, fin balinası, minke balinası, kambur balina, beyaz balina, orka, kuş çeşitlerinden alk, kara ayaklı martı, kutup martısı, çatal kuyruklu martı, korsan martı ve kutup ayılarını gözlemleyerek sayıları hakkında raporlamalar yaptı.
“Yaptığımız çalışma, görülen cinslerin belirlenmesi biçiminde olacak”
Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Biyoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Mustafa Sözen de sefere katılma planlarının çocukken izlediği “Kaptan Cousteau (Jacques-Yves Cousteau)” belgeselleri sayesinde olduğunu ve bir gün kesinlikle gemiyle bilim seferine katılmayı hayal ettiğini aktardı.
Sözen, “Projemizde çalıştığımız deniz memelilerinin iki kümesi var; balina ile yunusların bulunduğu deniz memelileri (cetacean) ve morslar ile fokların bulunduğu yüzgeç ayaklı deniz memelileri. Yaptığımız bu çalışma, görülen cinslerin belirlenmesi ve sayılarının alınması biçiminde olacak.
Bu çalışmalar ile uzun yıllar bilgi biriktirdiği takdirde yayılışları, yayılışlarındaki değişmelere bağımlı olarak global iklim değişikliği ile yorumlamayı, canlı popülasyonları ile vakit içerisindeki ölçülerinin artmaları ve azalmalarını belirlemeyi amaçlıyoruz.” diye konuştu.
Kataloglarda olmayan balinaların fotoğraflarınının eklemesi amaçlanıyor
Sözen, “Bu bizim en heyecanlandığımız anlardan birisiydi. Çalışmamızın bir kısmı, balinaların sırt yüzgeçleri ve kuyruklarını fotoğraflayarak bireyi tanımlamak ve dünya üzerinde bulunan balina kataloglarından bireyleri karşılaştırmak.
Gözlemlediğimiz balinaların daha evvel diğerleri tarafından belgelenip belgelenmediklerini ortaya koymayı ve o kataloglarda olmayan yeni bireyler için o kataloglara bu fotoğrafları eklemeyi amaçlıyoruz.” dedi.
Küresel iklim değişikliğini tek bir müşahede ile ortaya koymanın mümkün olmadığını vurgulayan Sözen, devamla şunları kaydetti:
Kutuplar ısınır ve buz örtüsünü kaybederse kutba bağlı olan cinslerin jenerasyonları tükenebilir
“Küresel iklim değişikliğinin tesirlerini ortaya koymak için uzun yılların müşahedeleri gerekiyor. Kutup bölgesi hayvanları aslında birkaç farklı küme. Daima burada yaşamak zorunda olanlar var.
Mesela beyaz balinaların (beluga) bütün hayatı kutup dairesi içinde. Bu canlılar sıcak denizlere, güneye inen tipler değil lakin kambur balina ya da orka üzere çeşitler her iki kutupta da, Ekvator bölgesinde de bulunuyor.
Bazı balinalar 5-6 bin kilometrelik uzak uzaklıklara göç edebiliyor. Beslenmek, yavrulamak için çok büyük bölgeler gezebiliyorlar. Lakin beyaz balina üzere deniz gergedanı, yani İngilizce ismi ‘narval’ olan tek boynuzlu balina da kutup bölgesindeki deniz buzlarının ortasında yaşayan bir çeşit.
Kutup ayısı, ismi üzere kutuplarda yaşamak zorunda olan ve varlığı buz örtüsünün varlığının devamına bağlı olan tıp. Isınmaya bağlı olarak kutuplar ısınır ve buz örtüsünü kaybederse sıkı sıkıya kutba bağlı olan tiplerin jenerasyonları tükenebilir.
Küresel ısınma sisteminin bozulması tüm beşerler için tehdit
Dünyanın büyük coğrafyalarında yaşayan birtakım göçebe balinaların döngülerinde kutuplar tekrar çok kıymetli. Şayet global iklim değişikliği ve kutuplardaki besin zincirini bozar da o balinaların burada bol ölçüde elde ettiği besinlerde azalmaya neden olursa onların da jenerasyonları tehlikeye girer.
Yani global ısınma ve kutupların sisteminin bozulması aslında tüm beşerler için global bir tehdit ve tüm dünyayı ilgilendiren bir sorun.”
Arktik Okyanusu’nda yaşayan beyaz balinalarının en büyük sorunu habitat kaybı ve organik kirleticiler
Beyaz renkli, uzunlukları 5 metreye kadar uzayabilen ve yükleri yaklaşık olarak 700 kilogram ila 1,5 ton ortasında olan beyaz balinalar (beluga) yaşamak için deniz buzlarına gereksinim duyuyor. Bilhassa ilkbahar devrinde Arktik bölgeye beslenmek için gelen beyaz balinalar; somon, ringa balığı, karides, pisi balığı ve yengeç üzere canlılar ile besleniyor.
Henüz tükenmekte olan bir cins olarak görülmese de yaşadıkları habitat kaybı, kıyı şeritlerindeki insan faaliyetleri, toksik unsurlar, etraf kirliliği ve yüksek oranda maruz kaldıkları organik kirleticiler sebebiyle beyaz balinaların ömürleri tehlike altında bulunuyor.
AA’nın haberine nazaran; Uzakyol vardiya zabiti Kaptan Doğaç Baybars Işıler, bulundukları kuzey enlemlerinde balıkçılığın değerli geçim kaynağı olduğunu belirterek, “Balıkçılığın halihazırda etrafa verdiği ziyanlar zati makul. Hasebiyle artık bizim bu tesirleri de bu enlemlerde görme ihtimalimiz çok yüksek.
dedi.
