Fareler üzerinde yapılan son araştırma, hafıza ile ilgili yeni bulguları gün yüzüne çıkardı.
Araştırma, anıların zamanla farklı nöron grupları tarafından taşındığını ve beyinde değişikliklere neden olduğunu ortaya koydu.
Sinirbilimciler, çevredeki mekanlar ve özelliklere dair anıların belirli “yer hücreleri” tarafından depolandığına inanıyordu. Bu hücreler, beyindeki kritik bir bölge olan hipokampüsün içinde yer alır ve bir memelinin evinin ön kapısı gibi belirli bir alana girdiğinde aktive olur.
TEORİ SORGULANMAYA BAŞLANDI
Bu teori yıllardır doğru kabul ediliyordu, ancak 2010’larda ABD’deki Northwestern Üniversitesi’nden Profesör Daniel Dobeck’e göre sorgulanmaya başlandı.
2013 yılında Nature Neuroscience dergisinde yayınlanan bir çalışma, beyindeki uzay temsilinin sabit olmadığını gösterdi. Fareler labirente geri döndüklerinde bazı hücreler sürekli olarak aktif olsa da zamanla aktif nöron grubunun değiştiği ortaya çıktı. Bu duruma “hipokampal temsil kayması” denildi.
O dönemde, farklılıkların dış etkenlerden kaynaklandığı düşünülüyordu. Bu konuyu daha iyi anlamak için Dobeck ve ekibi, sanal gerçeklik ortamında bir deney yaptı ve sonuçları Nature dergisinde yayınladı.
DENEY NASIL YAPILDI?
Fareler, bir koşu bandında yürürken etraflarında sabit sanal bir labirenti simüle eden ekranlar vardı. Dış etkenleri ortadan kaldırmak için her turda aynı bir koku kullanıldı ve akustik alanı dengede tutmak için “beyaz gürültü” çalındı. Aynı zamanda hipokampal hücrelerin faaliyetlerini gerçek zamanlı olarak izlemek için sinir hücrelerinin aktif olduğunda floresan ışık yaymalarını sağlayan teknikler kullanıldı.
ARAŞTIRMANIN SONUÇLARI NELER?
Mükemmel bir kontrol ortamına rağmen, çoğu sinirsel temsil zamanla değişmeye devam etti. Kaydedilen hücrelerin yalnızca yüzde 5-10’u her seferinde tutarlı bir şekilde tetiklendi. Bu kararlı hücreler aynı zamanda en uyarılabilir hücrelerdi ve bu, uyarılabilirliğin anıları sabit tuttuğunu gösteriyor. Araştırmacılar, bu kaymanın beynin benzer deneyimleri birbirinden ayırmasına ve böylece onları ayrı ayrı hatırlamaya yardımcı olduğunu düşünüyor. Yani, aynı yeri defalarca ziyaret etseniz bile, farklı ziyaretleri hafızanızda ayırt edebilirsiniz. Bu kayma, beynin zaman akışını takip etmesine yardımcı olabilir.
EN İSTİKRARLI ANILAR NEREDEN GELİYOR?
Araştırmanın sonuçlarına göre, en istikrarlı anıların yüksek uyarılabilirlik seviyesine sahip hücrelerle ilişkili olabileceği belirtildi. Ayrıca, “Beyin yaşlandıkça, hipokampal hücreler daha az uyarılabilir hale gelir; belki de bu, yaşlanmanın hafızayı olumsuz etkilemesinin bir nedenidir. Araştırmacılar, uyarılabilirliği artırarak veya koruyarak hafızanın daha iyi bir durumda tutulabileceğini düşünüyorlar, ancak bu konuda daha fazla araştırmaya ihtiyaç var.”
